گرفتگی بینی چیست؟
بیمار)
پسر 14 ساله ای دارم که از چندی پیش گرفتگی بینی شده است. ناراحتی بینی و آب ریزش زلال بینی باعث ناراحتی زیادی برای فرزندم شده است. لطفاً بفرمایید که آیا نیاز دارد به پزشک مراجعه کند یا نه؟
گرفتگی بینی چیست؟ وظایف بینی کدام است؟
یکی از علایم شایعی که باعث شکایت بسیاری از مراجعه کنندگان به درمانگاه ها می شود، گرفتگی بینی می باشد که در این حالت بیمار احساس می کند بینی او باز نیست و عبور هوا از بینی به طور ناقص انجام می شود و در این حالت در بینی، یا انسداد کامل پیش می آید و یا به طور نسبی بسته می شود.
ممکن است دو طرفه باشد و همچنین ممکن است یک بینی بسته باشد و دیگری باز باشد و بعد از چند ساعت همان بینی که بسته بود باز باشد و بینی دیگر بسته باشد و این سیکل تکرار شود و بالعکس. این حالت اخیر، که خیلی از افراد از آن شکایت دارند، بیماری نمی باشد، بلکه سیکل طبیعی و سیکل فیزیولوژیک بینی می باشد و افراد نباید از این بابت نگران باشند.
حدود هر 1 الی 4 ساعت یک بار در هر فرد طبیعی یکی از سوراخ های بینی به طور نسبی بسته می شود و یکی باز می شود و آن بینی که بسته بود، بازتر عمل می کند. بعضی از افراد می خواهند در این حالت با قدرت زیاد و سریع از بینی نفس بکشند و اظهار می دارند که نمی توانند این عمل را انجام دهند، در این جا باید عنوان شود که این کار، انتظار درستی از بینی نمی باشد و بینی وظیفه اش این است که هوا را به آرامی از بین شاخک هایی که داخل بینی قرار دارند، هدایت کند. هوا به آرامی از بین این ها عبور می کند و در این مدتی که هوا از این شاخک ها عبور می کند، گرم و مرطوب می شود، تا بتواند به حنجره و ریه برسد. در این جا ذکر یک مثال مناسب می باشد:
فرض کنید که اگر هوا به سرعت و به صورت یک لوله پسیو (Passive) از بینی رد شود، اگر هوای محیط 5 درجه زیر صفر باشد، همان هوا با همان درجه حرارت به گلو، حنجره و ریه می رسد و افراد مریض می شوند، سینه پهلو می کنند و ذات الریه می گیرند. بنابراین حتماً باید هوا با یک مقاومت در بینی روبرو باشد و به تدریج گرم و مرطوب شود و به قسمت های مختلف برسد که برای سلامت ریه و حنجره و... اشکالی ایجاد نکند.
علاوه بر گرم و مرطوب کردن هوا، بینی وظیفه دارد که ذرات معلق موجود در هوا را بگیرد. از طرفی چون مخاط بینی مرطوب است، برخی از میکروب ها و ذراتی که در هوا موجود می باشد، در هنگام عبور از بینی، به مخاط بینی می چسبد، یعنی بینی یک وسیله دفاعی می باشد و مخاط بینی باعث می شود که این میکروب ها و ذرات به ریه نرسند.
یکی دیگر از کارهای بینی علاوه بر تنفس و دفاع بدن، در عمل بویایی می باشد. با رسیدن مولکول های ماده بودار به مخاط بویایی فرد بو را حس می کند.
عوامل ایجاد کننده گرفتگی بینی کدام است؟ و در چه افرادی گرفتگی بینی به طور معمول دیده می شود؟
در گرفتگی بینی چندین عامل می تواند دخیل باشد، ولی مهم ترین علت در حال حاضر آلرژی و حساسیت بینی می باشد که تقریباً در همه افراد و در تمام سنین دیده می شود.
اغلب گرفتگی بینی در بهار یا پاییز تشدید می شود، البته علایم دیگری نیز به همراه گرفتگی ممکن است وجود داشته باشد مثل عطسه، خارش بینی و ترشح مایع زلال از بینی.
از علل دیگر، انحراف دیواره بین دو حفره ی بینی یا انحراف سپتوم بینی می باشد. در بعضی از افراد، دیواره بین دو حفره بینی کاملاً صاف نیست و در نتیجه ممکن است گرفتگی بینی ایجاد شود. یا ممکن است در اثر تکامل، طوری استخوان و غضروف های داخل بینی رشد و تکامل پیدا کند که به صورت صاف نباشد و کج باشد.
از علل دیگر می توان به تروما یا ضربات وارده به بینی اشاره کرد که در اثر ضربه، چه در کودکی و چه در بزرگسالی، ممکن است به یک طرف بینی فشار وارد شود و به انحراف بینی منجر گردد. در نهایت همگی باعث گرفتگی بینی می شوند.
از علل دیگر وجود تومورها و توده ها می باشد. هر گونه تومور یا توده ای فضاگیر در بینی می تواند از عبور هوا جلوگیری کند.
همچنین در کودکانی که دچار بزرگی لوزه سوم هستند(چون لوزه سوم در انتهای بینی وجود دارد)، عبور هوا مشکل می شود.
در نهایت از علل دیگر گرفتگی بینی که کمتر شایع هستند، هماتوم یا آبسه بینی (تجمع خون در داخل دیواره بینی) می باشد.
علایم گرفتگی بینی کدام است؟چه علایمی همراه گرفتگی بینی می تواند وجود داشته باشد؟
از مهم ترین علایم گرفتگی در بینی، عدم عبور هوا می باشد. علاوه بر آن ترشح نیز از بینی وجود دارد، مانند تورم مخاط بینی به خاطر آلرژی که می تواند باعث ترشح آبکی از بینی شود. اگر یک تومور بدخیم در بینی باشد، علاوه بر گرفتگی می تواند ترشح خون آلود (نه آبکی و زلال) هم دیده شود. گیر کردن جسم خارجی(که از علل کم تر شایع است)، مانند دانه حبوبات یا قطعه ای از مداد پاک کن در داخل بینی می تواند باعث گرفتگی بینی و عدم عبور هوا شود.
در مواردی ممکن است فرد دارای تومور خوش خیم به نام آنژیوفیبروم باشد که در این صورت هم گرفتگی بینی رخ می دهد. البته می تواند باعث خونریزی هم شود و با ترشح زلال یا چرکی و خون آلود و خونریزی از بینی، تورم بینی، تورم صورت و بد فرم شدن صورت همراه باشد.
در موارد شدید ممکن است این علت ها باعث بد شکل شدن ظاهر بینی شوند، مانند کسانی که دارای پولیپ یا یک توده خوش خیم در داخل بینی هستند که در اثر کم توجهی و عدم درمان آن، حجمش زیاد می شود و ظاهر بینی را پهن می کند.
بنابراین علایم همراه می تواند با علل ایجاد کننده گرفتگی بینی مرتبط باشد.
دکتر علی صادقی-متخصص گوش و حلق و بینی
استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران
* مطالب مرتبط:
